Służba Bezpieczeństwa - historia, działanie i wpływ na społeczeństwo

źródło: IPN

Historia Służby Bezpieczeństwa

• Służba Bezpieczeństwa powstała w 1956 roku w miejsce rozwiązanego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego
• Jej utworzenie było związane ze sprawą Józefa Światły, który uciekł na Zachód i opowiadał o metodach działania policji politycznej
• Władze komunistyczne zdecydowały się na rozwiązanie MBP i powołanie Służby Bezpieczeństwa, która kontrolowała i represjonowała obywateli należących bądź współpracujących z opozycją

Działania Służby Bezpieczeństwa w utrwalaniu władzy komunistycznej

• Służba Bezpieczeństwa działała w ramach wojewódzkich, rejonowych, miejskich i dzielnicowych urzędów spraw wewnętrznych
• Jej zadaniem była ochrona ustroju komunistycznego, kontrolowanie i nadzorowanie wszystkich dziedzin życia społecznego i gospodarczego

• SB brała aktywny udział w zwalczaniu opozycji, poprzez nieustanne kontrole, prześladowania, przesłuchania i represje

Funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa

Funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa (SB) odgrywali kluczową rolę w realizacji zadań tej instytucji, które obejmowały zwalczanie opozycji, kontrolowanie społeczeństwa oraz utrwalanie władzy komunistycznej. Wielu z nich angażowało się w działania niezgodne z prawem, takie jak tortury i morderstwa, co miało na celu zastraszenie i eliminację przeciwników politycznych. Funkcjonariusze SB byli również odpowiedzialni za werbowanie tajnych współpracowników, którzy dostarczali informacji o działaniach opozycji. Ich działalność miała ogromny wpływ na życie codzienne obywateli, wprowadzając atmosferę strachu i niepewności.
 

Wpływ Służby Bezpieczeństwa i tajnych współpracowników na społeczeństwo

Funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa wielokrotnie działali niezgodnie z prawem, dopuszczając się licznych przypadków tortur i morderstw. W niektórych przypadkach działania SB prowadziły do śmiertelnych ofiar, jak miało to miejsce podczas protestów w Lubinie.

SB werbowała tajnych współpracowników, którzy informowali o działaniach opozycji. Wprowadzenie stanu wojennego w 1981 roku było kulminacją działań Służby Bezpieczeństwa przeciwko opozycji.
 

Dokumentacja i pamięć

Instytut Pamięci Narodowej (IPN) odgrywa kluczową rolę w dokumentowaniu i upamiętnianiu historii Polski, w tym działalności Służby Bezpieczeństwa. IPN gromadzi i przechowuje dokumenty związane z działalnością SB, takie jak akta personalne funkcjonariuszy, dokumenty dotyczące zwalczania opozycji oraz represji wobec społeczeństwa. Te materiały stanowią cenne źródło informacji o historii Polski i działalności SB, umożliwiając badaczom i historykom dokładne zrozumienie mechanizmów działania tej instytucji.

Po upadku władzy komunistycznej w 1989 roku, Służba Bezpieczeństwa została rozwiązana, a jej dokumentacja przekazana do Instytutu Pamięci Narodowej. Dziś IPN jest jedną z najważniejszych instytucji w Polsce, zajmujących się dokumentowaniem i upamiętnianiem historii kraju. W 2019 roku, z okazji 30. rocznicy upadku władzy komunistycznej, IPN zorganizował wystawę poświęconą historii Służby Bezpieczeństwa. Wystawa ta była okazją do przypomnienia roli SB w utrwalaniu władzy komunistycznej w Polsce oraz do refleksji nad jej dziedzictwem.
 

Odpowiedzialność za zbrodnie

• Pracownicy Służby Bezpieczeństwa w czasie trwania PRL-u praktycznie stale łamali prawa człowieka, wielokrotnie posuwając się do tortur i morderstw

• Dla wielu z nich praca w SB stała się sposobem na nielegalne zdobycie majątku czy wysokiej pozycji i wpływów politycznych

• Obecnie badaniem zbrodni komunistycznych zajmuje się Instytut Pamięci Narodowej

Dziedzictwo Służby Bezpieczeństwa, a Instytut Pamięci Narodowej

Służba Bezpieczeństwa została rozwiązana w 1990 roku, a większość jej pracowników przeniesiono do nowo powstałego Urzędu Ochrony Państwa.

Dziedzictwo SB jest nadal odczuwalne w polskim społeczeństwie, a jej działania są pamiętane jako symbol represji i strachu. Wielu funkcjonariuszy obawiało się ostracyzmu ze strony społeczeństwa, co prowadziło do prób wymigania się od dalszej służby.

Znaczy SB w slangu jest używane jako określenie osoby o negatywnym zachowaniu, przeważnie agresywnej i aroganckiej.

źródło: IPN

FAQ - najczęściej zadawane pytania

Czy UB i SB to to samo? (Czym różni się UB od SB?)

Nie, UB (Urząd Bezpieczeństwa) i SB (Służba Bezpieczeństwa) to nie to samo, choć oba były organami bezpieczeństwa państwowego w okresie PRL i pełniły podobne funkcje.

• UB (Urząd Bezpieczeństwa) działał w latach 1944–1956 i był częścią Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Skupiał się na brutalnym zwalczaniu opozycji, szczególnie zbrojnego podziemia antykomunistycznego oraz osób uznanych za wrogów systemu komunistycznego. UB zyskał złą sławę z powodu stosowania represji, tortur i inwigilacji na masową skalę.
• SB (Służba Bezpieczeństwa) istniała w latach 1956–1990 jako część Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. SB kontynuowała działania kontrolne i inwigilacyjne, ale metody jej działania były bardziej "usystematyzowane" i dostosowane do zmieniających się realiów, np. poprzez większy nacisk na kontrolę ideologiczną i monitorowanie społeczeństwa.

Choć oba organy miały podobne cele – utrzymanie władzy komunistycznej w Polsce – różniły się strukturą, metodami działania i czasem funkcjonowania.

 

Co robiło SB i co to było SB?

SB czyli Służba Bezpieczeństwa, była tajnym organem państwowym działającym w latach 1956–1990, którego głównym zadaniem było utrzymanie władzy komunistycznej w Polsce. SB zajmowało się przede wszystkim:

1. Inwigilacją społeczeństwa – monitorowano działalność osób i grup uznawanych za potencjalne zagrożenie dla systemu, takich jak opozycja polityczna, duchowieństwo, intelektualiści czy działacze Solidarności
2. Rozbijaniem opozycji – SB prowadziło operacje mające na celu neutralizację przeciwników politycznych, m.in. poprzez dezinformację, szantaże, aresztowania, a nawet przemoc
3. Kontrolą informacji – nadzorowano media, cenzurowano publikacje i próbowano zapobiegać rozprzestrzenianiu się treści krytycznych wobec władz
4. Operacjami kontrwywiadowczymi – chroniono aparat państwowy przed działaniami wywiadów innych państw oraz śledzono kontakty obywateli z zagranicą

5. Rekrutacją agentury – SB werbowało tajnych współpracowników (TW), którzy donosili na współpracowników, znajomych czy rodzinę

Działania SB były często niejawne i oparte na represyjnych metodach. Wpływ tej instytucji na życie obywateli PRL był znaczny, a jej działalność pozostawiła trwałe ślady w polskiej historii.

 

Kiedy zlikwidowano SB w Polsce?

Służba Bezpieczeństwa (SB) została formalnie zlikwidowana w Polsce na mocy ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Urzędzie Ochrony Państwa. Ustawa ta weszła w życie 10 maja 1990 roku, co oficjalnie zakończyło działalność SB jako organu bezpieczeństwa PRL.

Proces likwidacji SB był częścią szerszych przemian ustrojowych, które miały miejsce po upadku komunizmu. W jej miejsce utworzono nowe służby specjalne, takie jak Urząd Ochrony Państwa (UOP), które miały działać w ramach demokratycznego państwa prawa i koncentrować się na ochronie interesów niepodległej Polski, a nie reżimu politycznego.

Likwidacja SB była symbolicznym i praktycznym krokiem w rozliczaniu dziedzictwa PRL oraz budowaniu nowego, demokratycznego systemu politycznego.

Czy SB to milicja?

Nie, SB (Służba Bezpieczeństwa) i milicja to dwie różne instytucje, choć obie działały w strukturach państwowych PRL i podlegały Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.

• SB (Służba Bezpieczeństwa) była tajną służbą specjalną, której głównym celem było zwalczanie przeciwników politycznych systemu komunistycznego. Zajmowała się inwigilacją, kontrolą opozycji, pozyskiwaniem tajnych współpracowników i ochroną władzy komunistycznej. Działała w cieniu, jej operacje były niejawne, a metody często represyjne
• Milicja Obywatelska była publiczną służbą porządkową pełniącą funkcję policji. Jej zadaniem była ochrona porządku publicznego, zwalczanie przestępczości i nadzorowanie codziennego życia obywateli. W przeciwieństwie do SB, jej działania były bardziej widoczne, choć także podporządkowane ideologicznym celom państwa

Podsumowując, SB i milicja pełniły różne funkcje: SB koncentrowała się na działaniach politycznych i operacyjnych w obronie systemu komunistycznego, a milicja zajmowała się głównie sprawami porządkowymi i kryminalnymi.

Co to jest bezpieka?

"Bezpieka" to potoczne określenie organów bezpieczeństwa państwowego w okresie PRL, takich jak Urząd Bezpieczeństwa (UB) i późniejsza Służba Bezpieczeństwa (SB). Termin ten odnosi się do tajnych służb, które zajmowały się inwigilacją, kontrolą społeczeństwa i zwalczaniem przeciwników systemu komunistycznego.

Bezpieka była symbolem represyjnej polityki władz, a jej funkcjonariusze często kojarzeni są z brutalnymi metodami, takimi jak prześladowania, szantaże, tortury czy prowadzenie tajnych operacji przeciwko obywatelom. Jej głównym celem było zapewnienie trwałości władzy komunistycznej poprzez eliminację rzeczywistych i domniemanych zagrożeń politycznych.

Choć słowo "bezpieka" nie funkcjonowało oficjalnie, stało się synonimem aparatu represji w Polsce Ludowej, pozostawiając negatywne skojarzenia w pamięci społecznej.

 

Co to było SB?

SB czyli Służba Bezpieczeństwa, była tajną służbą specjalną działającą w Polsce w latach 1956–1990 jako część Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (MSW) w okresie PRL. Jej głównym zadaniem było utrzymanie władzy komunistycznej poprzez kontrolę społeczeństwa i zwalczanie opozycji politycznej.

SB zajmowała się m.in.:

• inwigilacją obywateli, w tym działaczy opozycyjnych, duchowieństwa i intelektualistów

• prowadzeniem operacji wywiadowczych i kontrwywiadowczych

• kontrolą mediów i przepływu informacji

• rekrutacją tajnych współpracowników (TW), którzy donosili na inne osoby

• działaniami dezinformacyjnymi i represjami wobec przeciwników systemu

SB była jedną z głównych instytucji odpowiedzialnych za represje w PRL, działając często w sposób niejawny i brutalny. Jej likwidacja w 1990 roku była symbolem końca epoki komunistycznej w Polsce i rozpoczęcia transformacji ustrojowej.

Kim byli Esbecy?

"Esbecy" to potoczne określenie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa (SB), tajnej policji politycznej działającej w Polsce w latach 1956–1990. Byli to ludzie zatrudnieni w strukturach SB, których głównym zadaniem była ochrona komunistycznego systemu władzy. W praktyce oznaczało to inwigilację, kontrolę społeczeństwa oraz zwalczanie rzeczywistych lub domniemanych przeciwników politycznych PRL.

Esbecy zajmowali się m.in.:

• rekrutowaniem tajnych współpracowników (TW)

• prowadzeniem operacji szpiegowskich i kontrwywiadowczych

• śledzeniem opozycjonistów, duchowieństwa czy działaczy Solidarności

• stosowaniem represji, takich jak szantaż, zastraszanie czy dezinformacja

W społeczeństwie funkcjonariusze SB często byli postrzegani jako osoby odpowiedzialne za prześladowania i łamanie praw obywatelskich. Po 1990 roku wielu esbeków straciło pracę, a ich działania stały się przedmiotem rozliczeń historycznych i prawnych. Dla wielu termin "esbecy" ma negatywny wydźwięk, będąc symbolem represyjnej machiny komunistycznej.

Co to jest ubek?

"Ubek" to potoczne określenie funkcjonariusza Urzędu Bezpieczeństwa (UB), czyli tajnej służby represyjnej działającej w Polsce w latach 1944–1956. Urząd Bezpieczeństwa był organem odpowiedzialnym za utrwalanie władzy komunistycznej, a jego działania skupiały się na zwalczaniu opozycji politycznej, zbrojnego podziemia niepodległościowego i wszelkich osób uznanych za wrogów systemu.

Ubecy zajmowali się m.in.:

• prowadzeniem brutalnych śledztw, w tym stosowaniem tortur

• aresztowaniami i eliminacją przeciwników politycznych

• inwigilacją społeczeństwa, w tym śledzeniem duchowieństwa, intelektualistów czy działaczy społecznych

• rozbijaniem struktur podziemia antykomunistycznego

Określenie "ubek" ma bardzo negatywny wydźwięk i kojarzy się z przemocą, terrorem oraz łamaniem praw człowieka. Po likwidacji UB w 1956 roku jego funkcje przejęła Służba Bezpieczeństwa (SB), choć metody działania z czasem uległy zmianie.